Trends in Enterprise Architecture

Binnen het domein van Enterprise Architecture (EA) zijn er belangrijke trends merkbaar, zowel op het vlak van organisatie, methodologie en documentatie als op het niveau van groepsdynamica. Kortgeleden zijn de reikwijdte en de rol van enterprise architectuur geëvolueerd om manieren te vinden om een meer tastbare waarde te leveren. Business Capabilities – het orkestreren van mensen, processen, gegevens en technologie op een manier die de overkoepelende strategie waarmaakt en helpt vorm te geven – werden een prioriteit. Toch is het vaak nog steeds zo dat bedrijven louter tactisch gericht zijn en alleen maar oplossingsgericht werken.

Naar mate bedrijven almaar klantgerichter (willen) worden zijn de verwachtingen veranderd. Dagelijks zien we nieuwe toepassingen en technologieën ons leven makkelijker maken. Maar voor een onderneming die geld moet verdienen (of kosten moet drukken), mag dit niet ten koste van alles gaan. Nieuwe technologie is alleen nuttig als de organisatie ze kan gebruiken om het aanbod te verbeteren, de efficiëntie te verhogen en de kosten te verlagen. Deze voordelen behalen is niet zo’n gemakkelijke taak wanneer vitale gegevens, informatie en mogelijkheden zijn verpakt in complexe, zij het krachtige, legacy systemen. Daarbovenop komt ook nog het moeten voldoen aan de nieuwe consumentenvragen en de nieuwe wettelijke en compliance vereisten.

De meeste organisaties hebben stappen ondernomen om de belofte van digitale transformatie waar te maken, van methodologieën zoals ‘agile’ en ‘lean’, technologieën zoals het ‘Internet of Things’ en AI, of microservice en cloud migraties. Bedrijven slagen er echter regelmatig niet in om dit schommelende architecturale landschap correct af te stemmen en te orkestreren, wat er onvermijdelijk toe leidt dat het transformatie-initiatief tot stilstand komt of slechts gedeeltelijk gerealiseerd wordt.

Het is tegen deze achtergrond dat bedrijven een holistische oplossing moeten vinden. Want de snelheid van verandering is niet langer constant – het neemt toe! De ‘moderne’ Enterprise Architectuur is ontstaan met als voornaamste verantwoordelijkheid de organisatie (als geheel van processen, technologie en mensen) voldoende wendbaar te maken zodat deze om kan met een steeds toenemende veranderingssnelheid. Op het gebied van Enterprise Architectuur begint echte wendbaarheid met architectonische eenvoud: leren hoe bedrijven (organisch gegroeide) complexiteit kunnen verminderen en organisatorische wendbaarheid stimuleren.  

Snellere veranderingen betekenen dat bedrijven niet langer kunnen vasthouden aan stabiele meerjarenplannen. In plaats daarvan moeten ze zich voortdurend aanpassen aan nieuwe bedreigingen, verplichtingen en kansen. En om dat te kunnen doen, moeten ze wendbaar zijn. Wendbaarheid wordt meestal gezien als een maatstaf voor hoe snel, goedkoop, veilig, accuraat en herhaalbaar bedrijven zich kunnen. Minder bekend is dat wendbaarheid zich op twee verschillende niveaus afspeelt, net als economie, en dat bedrijven, om succesvol te zijn, moeten uitblinken in zowel micro-agiliteit als macro-agiliteit.

Micro-agiliteit

Micro-agiliteit is waar de meeste mensen aan denken als ze het woord “agiliteit” (of wendbaarheid) horen, omdat het vandaag de dag de meeste aandacht krijgt. Het gaat over de bedrijfs- en technologie-veranderingsactiviteiten van individuen, teams en product- of projecteenheden, en kan worden verbeterd door de toepassing van technieken zoals SAFe, LeSS, iteratieve softwareontwikkeling, DevOps, serviceautomatisering, het gebruik van cloudgebaseerde utility computing of Robotic Process Automation (RPA). Kortom, het omvat alle dingen die gewoonlijk ter sprake worden gebracht in discussies over wendbaarheid en agiliteit.

Het probleem hierbij is dat micro-agiliteit alleen effectief kan zijn wanneer de teams of individuen voldoende autonomie en onafhankelijkheid hebben om hun werk te kunnen doen zonder voortdurend naar andere teams te hoeven verwijzen voor informatie, toestemming, goedkeuring, of voor de levering van een deel van het werk. Dit is waar macro-agiliteit om de hoek komt kijken, en het is minstens even belangrijk, maar er wordt niet vaak (of te laat) rekening mee gehouden.

Macro-agiliteit

Macro-agiliteit is van toepassing op bedrijfs- en technologie-veranderingsactiviteiten op de grotere schalen van platforms, programma’s, bedrijfseenheden, divisies en van de gehele onderneming. Macro-agiliteit wordt deels mogelijk gemaakt door de cultuur van een organisatie – de mate van autonomie die zij aan business units delegeert en haar houding ten opzichte van innovatie – maar vooral door haar operating model en technologie architectuur, die beide op macroniveau worden ontworpen door business en enterprise architecten.

Kortom, macro-agiliteit creëert de omgeving waarin de micro-agiliteit van een organisatie kan gedijen en snel, goedkoop en betrouwbaar veranderingen kan doorvoeren. Zonder macro-agiliteit zullen bedrijven nog steeds moeite hebben om veranderingen snel door te voeren, hoeveel ze ook investeren in DevOps en agile delivery methoden. Maar met macro-agiliteit kunnen significante structurele veranderingen, zoals overnames en desinvesteringen, en grote innovaties, zoals de lancering van een nieuwe diensten of productcategorieën (binnen Justitie eveneens wettelijke en justitiële veranderingen), bijna routinematig worden, in plaats van dat er Hercules-inspanningen voor nodig zijn om deze te verwezenlijken.

Belemmeringen voor wendbaarheid op macroniveau

Wat belemmert wendbaarheid op het macroniveau van de onderneming? In één woord: complexiteit, wat veel organisaties technische of architecturale schuld noemen – alles wat systemen of processen moeilijk te begrijpen maakt en ze daarom ook moeilijk te veranderen. Door de onderlinge afhankelijkheden en inter-connecties voegt elke nieuwe systeeminterface, elke database die tussen toepassingen wordt gedeeld, elke extra hand-off in een bedrijfsproces, elk nieuw bestuursforum, … exponentieel frictie en complexiteit toe aan het geheel. 

De taak van de ‘nieuwe’ enterprise architect zal zijn om de oorzaken van complexiteit te begrijpen en om eenvoud te leveren, want hoe eenvoudiger het systeem, hoe sneller het kan veranderen. Echte bedrijfswaarde wordt gecreëerd wanneer we de onderneming indelen op een manier die de bedrijfsflexibiliteit maximaliseert.

Agiliteit in de praktijk

Moderne EA gaat niet over het opwerpen van wegversperringen en controleposten die agile teams afremmen. Het biedt wegwijzers en vangrails om teams in de juiste richting te laten bewegen. Grote ondernemingen kunnen honderden agile teams hebben die werken aan hun oplossing, zonder zich bewust te zijn van het grotere geheel. Het is niet ongebruikelijk dat deze teams in silo’s werken of werk uitvoeren dat niet in lijn ligt met de strategie van de organisatie. Coördinatie is nodig, en dat is wat moderne Enterprise Architectuur biedt.

Decentraliseren van EA

In het verleden hadden EA’s een zeer gestructureerde, autoritaire benadering van strategische ontwerp- en goedkeuringsprocessen. Het digitale ontwerp van een organisatie werd in wezen van “binnen naar buiten” bepaald, waarbij het EA-team de architectuur creëert die door de bredere organisatie wordt geconsumeerd.

De moderne EA verschuift naar de tegenovergestelde benadering, een “outside-in” benadering die iedereen toelaat om bedrijfsprocessen en artefacten te maken of te bekijken. Deze democratisering van het bedrijfsontwerp weerspiegelt de tot nu toe genoemde veranderende patronen van organisatieontwerp – waardoor teams verantwoordelijk kunnen zijn voor het ontwerp, de werking, de realisatie en de toekomstige richting van hun eigen semiautonome bedrijfsgebied.

EA moet zich aanpassen aan deze verschuivingen door de domeinen te definiëren waarbinnen deze gebieden van autonomie kunnen opereren en de grenzen waarbinnen ze moeten samenwerken. Het doel van de ‘moderne’ EA is dan ook om een facilitator en influencer voor continue veranderingen te zijn, i.p.v. de enige uitvoerder.

Democratiseren van EA

De democratisering van Enterprise Architectuur is een gevolg van de eerder vermelde trends en meer dan ooit een vereist om te komen tot samenstelbare business modellen, agiele ondernemingen, en de overgang naar een value-stream-based organisaties.

Democratisering van EA is een vorm van crowdsourcing, waarbij iedereen binnen de organisatie bijdraagt aan het bouwen en documenteren van de architectuur, waarbij de ‘moderne enterprise architect’ steeds meer de verantwoordelijkheid neemt voor het coördineren en faciliteren van meerdere semi-onafhankelijke teams.  Op het documentationele vlak, kan men de EA tot op zeker hoogte beschouwen als de EA-documentatie data quality governance verantwoordelijke.

Mensen buiten het centrale EA-team krijgen als maar meer toegang tot EA-documentatie, leren om deze te interpreteren en dragen actief bij tot het onderhouden van deze AS-IS documentatie. De bedrijfsarchitectuur zelf verandert als maar meer van formeel gedefinieerd en centraal beheerd naar massa consumeerbaar en selfservice. Een gevolg daarvan is dat User Experience (UX) en agility met betrekking tot documentatie en onderliggende tooling zijn net zo belangrijk geworden zijn als frameworks en formele notaties.

De democratisering van EA vereist vanzelfsprekend vooreerst het opzetten van een mature en performante EA practice binnen de organisatie, die eveneens de basis documentatie en de vereist tooling voor EA opzet en uitrolt. Dit steeds samen met een sterk intern change management (team).

De ‘Digitale Tweeling van de Organisatie’

Inzichten krijgen in de bestaande complexiteiten en afhankelijkheden, en het actief omgaan met en anticiperen op continue verandering vereist naast de conventionele EA-informatie andere soorten en vormen van informatie. De Digitale Tweeling van de Organisatie (moderne EA-documentatie) combineert dan ook conventionele EA-modellen met situationele en contextuele informatie om de besluitvorming te verbeteren; denk hierbij aan organisatorische informatie (operating modellen), financiële informatie (kosten van licenties, bouw, onderhoud, evolutieve trends, afschrijvingen, …), socio-technologische (welke technologie wordt waar, in welke processen, op welke manier en door wie gebruikt), tijdgerelateerde informatie (doorlooptijden van end-to-end delivery processen, performantiemetingen van operationele processen), KPI’s, event-gegevens, trends, enz. Dit vereist vaak real-time integraties tussen de EA tooling en andere bedrijfs- en management applicaties.

Het opbouwen van een dergelijke ‘digital twin’ is noodzakelijk om een grondiger voorstelling te verkrijgen van hoe het bedrijf functioneert, welke de impact van mogelijke bedrijfsideeën is, en laat tevens toe verschillende scenario’s/toekomsten van de organisatie met elkaar te vergelijken. Hierdoor hebben besluitvormers onmiddellijk toegang tot meer volledige, actuele en kwalitatief betere informatie.  Het stelt hun bovendien in staat om kosten, baten en tijd beter te volgen als het gaat om projecten en oplevering. Het combineren van deze informatie stroomlijnt de time-to-market en identificeert aspecten van het bedrijf die opnieuw moeten worden geprioriteerd. 

Diezelfde informatie biedt Enterprise Architecten een basis om voorgestelde voordelen van veranderingsinitiatieven te vergelijken met daadwerkelijk gemeten bedrijfsvoordelen nadat de verandering is doorgevoerd (i.p.v. de klassiek businesscases die enkel bij initiële beslissingsname gebruikt worden). 

Het kan zelfs worden gebruikt voor modellering, waarbij architecten gesimuleerde sandboxes kunnen creëren om verschillende uitkomsten en scenario’s uit te voeren. Hoe dan ook, de feedback loop is continu (en steeds meer realtime), en biedt een accuraat overzicht van hoe een bedrijf functioneert. De snelheid waarmee accurate informatie beschikbaar is voor semiautonome teams en beslissingsnemers, draagt structureel bij tot de snelheid van beslissingsname, de doorloopsnelheid en kwaliteit van realisaties en daardoor tot de wendbaarheid van de onderneming.

Het opbouwen en integreren van de Digitale Tweeling van de Organisatie is zonder twijfel de volgende stap die de meeste bedrijven moeten zetten inzake EA-documentatie en methode. De daaropvolgende trend die zich al aankondigt, is het gebruik van AI op de digitale tweeling van de organisatie om inzichtsgeneratie en scenario-modellering te verdiepen en versnellen.

---